2-3) کیفیت حسابرسی
مطابق با استانداردهای بین المللی بیمه و حسابرسی، تلاشهایی در زمینه درک کیفیت حسابرسی در گذشته صورت گرفته است. اماهیچ کدام از انها به تایید و پذیرش جهانی نرسیده است. کیفیت حسابرسی، مفهومی چند وجهی است که از دیدگاه های مختلف می تواند مورد بررسی قرارگیرد. در یک دیدگاه ” گزارش حسابرس به عنوان یک محصول” مورد توجه قرار می گیرد و کیفیت این محصول از جهت مطابقت با استانداردهای تعیین شده بیانگر کیفیت حسابرسی می باشد. در دیدگاه دیگری که درخصوص کیفیت حسابرسی مطرح است، “حسابرسی به عنوان یک خدمت” درنظر گرفته می شود که این خدمت باید توسط اشخاص واجد شرایط ارائه شود و فرایند انجام این خدمت و ارائه گزارش نتایج آن، تابع ضوابط و استانداردهای خاص است. بنابراین در صورتی که ارائه خدمت مزبور، از نقطه شروع تا نقطه پایان که ارائه گزارش حسابرسی است، مطابق با استانداردها و ضوابط تعیین شده انجام شود، از کیفیت لازم برخوردار است. به عبارت دیگر در این دیدگاه، نگاه سیستمی برکیفیت حسابرسی حاکم است و کیفیت ورودی ها، فرآیند و خروجی های حسابرسی، تعیین کننده کیفیت حسابرسی میباشد و کیفیت تمام اجزای سیستم، مورد تأکید و توجه قرار میگیرد.( 2011،IAASB[1])
برخی از محققین حسابرسی کیفیت حسابرسی را اینگونه تعریف کرده اند:
متداولترین تعریف ها درباره کیفیت حسابرسی، تعریفی است که توسط دی آنجلو[2] ( 1981 ) ارایه شده است. او کیفیت حسابرسی را اینگونه تعریف کرد: استنباط بازار از احتمال این که حسابرس ( 1موارد تحریفات با اهمیت در صورت های مالی و یا سیستم حسابداری صاحب کار را کشف کند، و 2) تحریف با اهمیت کشف شده را گزارش دهد.
دی آنجلو(1981) بیان داشت، کیفیت حسابرسی، احتمال تلفیقی ارزیابی بازار است که به حسابرس امکان کشف نقض در سیستم حسابداری صاحبکار و گزارش آن نقض را می دهد. این تعریف دو جنبه کیفیت حسابرسی را شناسایی می کند:
1.اهمیت شرکت حسابرس در نحوه کشف تحریفات مالی
2.استقلال و اقدام حسابرس در نحوه برخورد در برابر کشف تحریفات مالی.
این تعریف در مطالعات کیفیت حسابرسی بسیار سودمند است. مفهوم تعریف دی آنجلو(1981) این است که کیفیت حسابرسی، احتمال کشف و گزارش اشتباههای با اهمیت در صورتهای مالی است. (2014، O.OKOLiel)
کاتاناک[3](1999) یک چارچوب مفهومی برای کیفیت حسابرسی ارایه نمودند طبق دیدگاه او، کیفیت حسابرسی تابعی از دو عامل مرتبط با عملکرد حسابرس است:
اول، شایستگی (ازجمله: دانش، تجربه، قدرت تطبیق، کارآیی فنی، اثربخشی حسابرسی (
دوم، عملکرد حرفه ای( از جمله: استقلال، بیطرفی، دقت حرفه ای، تضاد منافع، و قضاوت حرفه ای) که هر یک از آنها می تواند تحت تأثیر انگیزه های اقتصادی(از قبیل : میزان حق الزحمه، میزان هزینه حسابرسی، کارآیی حسابرسی، دعاوی حقوقی و خدمات مشاوره ای) قرار گیرد. علاوه بر ویژگی های فوق، الگوی آنها شامل تأثیرساختار بازار (از قبیل: رقابت، درجه تمرکز در صنعت، صرفه جوئی ناشی از مقیاس و وجود قوانین ومقررات) و دوره تصدی حسابرسان است. (مشایخی وهمکاران،1392)
داویدسن، استنین و وای[4](1984) بیان داشتند که کیفیت حسابرسی، صحت گزارش اطلاعاتی حسابرس است اما والاس[5](1987) نشان داد که کیفیت حسابرسی، سنجش توانایی حسابرس در کاهش تورش و بهبود داده حسابداری است. مطالعه داویدسن و نئو[6](1993) نشان داد که تعریف کیفیت حسابرسی مبتنی بر توانایی حسابرس در کشف و حذف تحریفات مالی و کاربرد آن در خالص سود گزارش شده است.
پیکائو(PCAOB)[7] (یک شرکت غیرانتفاعی است که کنگره ی آمریکا برای نظارت بر حسابداری و حسابرسی شرکت های عمومی بنا کرده است) کیفیت حسابرسی را نقطه برخورد نیازهای مشتریان می داند.
در هر حال کیفیت حسابرسی موضوعی است که دارای اثرات مستقیم و غیرمستقیم است. پس از تئوری ذینفعان، درک کیفیت حسابرسی براساس سطح دخالت مستقیم در حسابرسی و دیدگاهی که آنها از ارزیابی کیفیت حسابرسی دارند، در میان ذینفعان متفاوت است. کیفیت حسابرسی ممکن است از سه دیدگاه اساسی درک شود:
1.داده :
داده کیفیت حسابرسی، بخشی از استانداردهای حسابرسی است از جمله خصایص شخصی حسابرس همچون مهارت و تجربه، ارزش های اخلاقی و مجموعه ذهنی. یکی دیگر از داده های مهم، فرایند حسابرسی است ازجمله تناسب روش شناسی حسابرسی، اثربخشی ابزارهای مورداستفاده حسابرسی و دسترسی به حمایت های فنی کافی نسبت به حمایت از کیفیت بالای حسابرسی.
2.ستاده :
ستاده حسابرسی، تاثیر مهمی بر کیفیت حسابرسی دارد به نحوی که توسط ذینفعان در ارزیابی کیفیت حسابرسی مورد توجه قرار گرفته است. چنین اثراتی شامل گزارش حسابرس( که دارای تاثیر مثبت بر کیفیت حسابرسی است اگر به ستاده حسابرسی تبدیل شود)، ارتباطات حسابرس در برابر موارد مطالبه شده توسط هیات مدیره( از جمله جنبه های کیفی اقدامات گزارش دهی مالی و نواقص کنترل داخلی که می تواند بطور مثبت بر کیفیت حسابرسی موثر باشد).
3.عوامل زمینه ای :
عوامل زمینه ای موثر بر کیفیت حسابرسی، هیات مدیره شرکت( به ویژه اگر شفافیت و رفتار اخلاقی درون مجموعه حاکم باشد)، قانون و مقررات( اگر چارچوبی را ایجاد کند که حسابرس بتواند بطور اثربخش فعالیت کند)، نظارت مستمر(اگر سیستمی برای نظارت بر کیفیت کار حسابرس و گفتگوی موثر میان حسابرسان و قانونگذاران ایجاد شود)، کیفیت چارچوب گزارشدهی مالی(استفاده از چارچوب گزارشدهی مالی که تاثیرمنفی بر کیفیت حسابرسی و ادراکات بیرونی نداشته باشد) (2014، O.OKOLiel)
توانایی حسابرس نیزموضوعی مهمی در کیفیت حسابرسی است که از دیدگاه های مختلفی تفسیر شده و به طور گسترده ای با عوامل خارجی و داخلی، خصوصیات حسابرسان، مستقل بودن حسابرسان و محیط قانون گذاری در ارتباط است. باتوجه به چند بعدی بودن کیفیت حسابرسی، مشخص نیست که بین عوامل ذکرشده، کدامیک در توانایی حسابرسان تاثیر گذار بوده است بنابراین نمی توان کیفیت حسابرسی را به طور مستقیم مشاهده و اندازه گری کرد ( اسدی و دارابی،1391،ص2).
[1]. International Auditing and Assurance Standards Board
[2].DeAngelo
[3].Catanach
[4].Davidson, Stening and Wai
[5] .Wallace
[6] .Davidson and Neu
[7]. Public Company Accounting Oversight Board
1-5) اهداف تحقیق
هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین کیفیت حسابرسی و ضریب واکنش سود میباشد.
به صورت جزیی و به عنوان هدف فرعی اول بررسی مفهوم و اندازهگیری کیفیت حسابرسی مورد توجه قرار میگیرد.
در مرحله بعد و به عنوان هدف فرعی دوم، بررسی مفهوم و اندازهگیری ضریب واکنش سود براساس مدل های موجود مورد توجه خواهد بود.
2-3-1)کیفیت حسابرسی وکیفیت حسابرس
یک موضوع مهم در ارتباط با تعریف کیفیت حسابرسی این است که آیا میان کیفیت شرکت حسابرس و کیفیت حسابرسی تمایز وجود دارد. چندین مطالعه از جمله کلارکسن، پی.ام[1](2000)، کالبرت و مورای[2](1998) چنین تمایزی را قائل نشدند اما از این مفاهیم بجای یکدیگر استفاده کردند. در شرایط معین، کیفیت شرکت حسابرس و کیفیت حسابرسی ممکن است بجای یکدیگر بکار رود. برطبق مفروضات مهم در تعریف دی آنجلو(1981)، زمانی که حسابرس، تنها یک سطح از کیفیت خدمات حسابرسی را ارائه می دهد، کیفیت شرکت حسابرس و کیفیت حسابرسی ممکن است از یک نوع باشند و با یکدیگر تلفیق شوند. درحالیکه، لام و چانک[3] بیان داشتند که کیفیت حسابرسی باید برمبنای نوع خدمات تعریف شود زیرا یک شرکت حسابرس نمی تواند کل حسابرسی را در سطح مشابهی از کیفیت انجام دهد (2014، O.OKOLiel).
کیفیت حسابرس به عنوان کیفیت کلی خدمات حسابرسی در همه حسابرسیهای موسسه تعریف می شود. ولی کیفیت حسابرسی باید برای هر کار حسابرسی به طور جداگانه تعریف شود، زیرا موسسه حسابرسی ممکن است همه حسابرسی های خود را در یک سطح کیفی مشابه اجرا نکند. به عبارت دیگر کیفیت حسابرس مبتنی بر مفهوم کیفی بودن حسابرسی های موسسه حسابرسی است، در حالی که کیفیت حسابرسی مبتنی برمفهوم کیفیت واقعی هر یک از کارهای حسابرسی است. بنابراین تمایز قایل شدن بین این دو مفهوم در پژوهش های مربوط به کیفیت حسابرسی ضروری است (رضایی،1391،ص، 20).
کیفیت حسابرسی واقعی و ادراکی دو مفهوم جداگانه هستند زیرا کیفیت حسابرسی واقعی قابلیت مشاهده ندارد و تنها پس از انجام حسابرسی، قابل ارزیابی است. به عنوان مثال، پالمروس[4]، کیفیت حسابرسی واقعی را با استفاده از فعالیتهای دادخواهی حسابرس، اندازهگیری کرد. دیس و جیروس[5](1992)، از گزارشهای کنترل کیفیت برای سنجش کیفیت حسابرسی واقعی در بخش عمومی استفاده کردند. سنجش کیفیت حسابرسی واقعی کریشنان و اسچورز[6](2000) مبتنی بر نحوه پذیرش صورتهای مالی حسابرسی شده با ملزومات گزارش دهی GAAP[7] است. دیس و جیروس و کریشنان و اسچورز، سنجش کیفیت حسابرسی واقعی را در بخش غیرانتفاعی انجام دهند. نتایج مطالعات بخش غیرانتفاعی ممکن است قابلیت تعمیم در مجموعههای انتفاعی را نداشته باشد. بنابراین، نتایج دارای مشکل تعمیم پذیری است.
در برخی از مطالعات به علت دشواری سنجش مستقیم کیفیت حسابرسی واقعی، کیفیت حسابرسی ادراکی آزمون شد. دی آنجلو نشان داد که هر چقدر حسابرس سابقه بیشتری داشته باشد از محرک کمتری برای رفتار تصادفی برخوردار بوده و کیفیت ادراکی بالاتری از حسابرسی دارد. مورلند[8] (1995) بررسی کرد که چگونه اقدامات اجرایی SEC[9] در 8 شرکت بزرگ حسابداری بر کیفیت حسابرسی ادراکی بازار موثر است. هوگان[10] نشان داد که درک بالاتر از کیفیت حسابرسی باقیمت گذاری کمتر در بازار IPO[11](عرضه اولیه عمومی) مرتبط است. سنجش کیفیت حسابرسی واقعی دشوار است اما درک کیفیت حسابرسی، تابع سنجش است (2014، O.OKOLiel).
2-3-2) رهنمود های کیفیت حسابرسی
کیفیت را با چند ویژگی ذاتی واصلی حسابرسی می دانند که این ویژگی عبارتند از:
الف) اهمیت
موضوع حسابرسیشده تا چه میزان حائز اهمیت میباشد. این معیار میتواند از طریق اندازه مالی واحد مورد حسابرسی و تاثیری که عملکرد آن واحد بر عموم جامعه یا بر موضوعهای اصلی مالی داراست مورد ارزیابی قرار گیرد.
ب) قابلیت اعتماد
آیا نتایج و یافته های حسابرسی، انعکاسی صحیح از شرایط واقعی موضوع بررسی شده می باشند؟آیا تمامی اظهارات گزارش حسابرسی یا سایر گزارش ها، به طور کامل برمبنای داده های جمع آوری شده در حسابرسی اند؟
پ) بی طرفی
آیا حسابرسی به طور منصفانه و به دور از تبعیض انجام شده است ؟آیا حسابرس ارزیابی ها و نظرات خود را بر مبنای حقیقت و تحلیل های صحیح انجام داده است؟
ح) دامنه
آیا کار حسابرسی به طور کامل عناصر مورد نیاز یک حسابرسی موفق را برنامهریزی و اجرا نموده است؟
خ) به موقع بودن
آیا نتایج حسابرسی در زمانی مناسب که جهت تصمیم گیری یا اصلاح ضعف های مدیریت مورد نیازند ارائه شده است؟
د) وضوح
آیا گزارش حسابرس در ارائه نتایج، شفاف و مختصر بوده است؟ این مورد شامل اطمینان از این است که آیا دامنه، یافته ها و هرگونه پیشنهادها توسط استفاده کنندگانی که در زمینه موضوع های مطرح شده از دانش کافی بهره مند نیستند قابل فهم باشند.
ر) کارایی
آیا منابع تخصیص یافته به حسابرسی باتوجه به اهمیت و پیچیدگی کار، منطقی بوده اند؟
ز) اثربخشی
آیا یافته ها، نتایج ونظریه های واحد حسابرسی شده، دولت و سایرین بیانگر واکنشی مناسب بوده است؟
بنابراین موسسات حسابرسی، باید رویه و سیستم هایی را به کار بندند که عوامل کیفی فوق را تقویت و کلیه مراحل حسابرسی شامل پذیرش کار، زمان بندی کار، برنامه ریزی اجرا ارزیابی یافته ها، نتیجه گیری وگزارش دهی و پیشنهاد حسابرسی، کنترل های کیفیت را اجرا نمایند (اسدی ودارابی،1391،ص2).
[1]. Clarkson, P. M.
[2]. Colbert & Murray
[3]. Lam and Chang
[4] .Palmrose
[5] .Deis & Giroux
[6] .Krishnan & Schauer’s
[7].Generally Accepted Accounting Principles
[8].Moreland
[9]. Securities and Exchange Commission
[10]. Hogan
[11]. Initial Public Offering
1-5) اهداف تحقیق
هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین کیفیت حسابرسی و ضریب واکنش سود میباشد.
به صورت جزیی و به عنوان هدف فرعی اول بررسی مفهوم و اندازهگیری کیفیت حسابرسی مورد توجه قرار میگیرد.
در مرحله بعد و به عنوان هدف فرعی دوم، بررسی مفهوم و اندازهگیری ضریب واکنش سود براساس مدل های موجود مورد توجه خواهد بود.
2-3-4) تشریح مدل کیفیت حسابرسی
از دیدگاه خرد،”حسابرسی” خدماتی است که توسط تیم متخصص و مستقل به منظور اعتباربخشی به اطلاعات شرکت انجام می شود و دارای طیف گسترده ای از ذینفعان شامل سهامداران عمده، سهامداران جزء، اعضای هیئت مدیره، مدیر عامل، مدیر مالی، اعتباردهندگان، سازمان امور مالیاتی، دولت و سرمایهگذاران بالقوه می باشد. هر یک از این ذینفعان نیز ممکن است توان تأثیرگذاری متفاوتی بر انتخاب حسابرس و کیفیت حسابرسی داشته باشند و در عین حال، به دلیل برخورداری از انگیزههای مختلف، سطوح متفاوتی از کیفیت حسابرسی را طلب نمایند. بنابراین ارائه مدل جامع کیفیت حسابرسی مستلزم توجه به عوامل مرتبط با”عرضه “و”تقاضا”ی حسابرسی و کیفیت حسابرسی میباشد (مشایخی و همکاران،1392، ص121).
2-3-4-1) “عرضه” حسابرسی و کیفیت حسابرسی
1.التزام به کیفیت حسابرسی: عامل کلیدیِ اتخاذ راهبردهای کیفیت حسابرسی
از منظر”عرضه “کننده خدمات حسابرسی، دستیابی به کیفیت حسابرسی مستلزم صرف زمان و هزینه جهت تامین نیروی انسانی متخصص و ابزارها و امکانات لازم، برنامه ریزی، نظارت و سرپرستی، اعمال مراقبت های حرفه ای لازم و رعایت کامل استانداردهای حسابرسی و آیین رفتار حرفه ای است و از سوی دیگر نیازمند ایستادگی در مقابل محرک ها و انگیزه هایی است که مخدوش کننده استقلال هستند، بنابراین دستیابی به کیفیت حسابرسی دارای مخارجی است و شرط اصلی برای تحمل این مخارج، “التزام به کیفیت حسابرسی” است. میزان التزام به کیفیت حسابرسی بدان معناست که تا چه حد شرکاءی مسئول کار خود را متعهد و پایبند به تحقق کیفیت حسابرسی می دانند. تعمق بیشتر درمورد موضوع، حاکی از آن است که در سطحی بالاتر، التزام شرکاء به کیفیت حسابرسی ممکن است منشاء درونی یا بیرونی داشته باشد.
“منشاء درونی” التزام به کیفیت حسابرسی شامل اعتقادات مذهبی و پایبندی به اخلاقیات، ارزشهای انسانی و تعهدات حرفه ای میباشد. همچنین التزام به کیفیت با” منشاء بیرونی”ممکن است به دلیل”نگرانی از عواقب “و خسارات بی کیفیتی و تحمل خسارتهای قابل توجه مالی و غیرمالی باشد، یا ناشی از اشتیاق به دستیابی به مزایا و پاداشهای با کیفیتی(مشایخی و همکاران،1392، ص121).
2.منشاء بیرونی التزام به کیفیت حسابرسی : نگرانی از عواقب بی کیفیتی
تحلیل مجموعه نظرات دریافتی از خبرگان حاکی از آن است که”نگرانی از عواقب” و خسارات بیکیفیتی، در صورت پاسخ خواهی اثربخش از حسابرس محقق میگردد که این امر مستلزم شرایط زیرمیباشد:
1.وجود”پاسخ خواه” از حسابرس، که در صورت پایین بودن کیفیت حسابرسی موضوع را پیگیری و مطالبه نماید. این پاسخ خواه ممکن است از ذینفعان شرکت باشد، مانند سهامداران یا اعتباردهندگان، و یا نهادهای حرفه ای و نظارتی که به موجب مقررات اقدام به پیگیری موضوع مینماید.
2.وجود”سازوکارها”ی لازم جهت پاسخ خواهی، به گونه ای که پاسخ خواه با صرف زمان و هزینه معقول امکان پیگیری و احقاق حق را داشته باشد. علاوه بر آن می بایست اشخاص بیطرفی که دارای امکانات، صلاحیت و دانش لازم هستند، اقدام به بررسی کیفیت حسابرسی مورد ادعا نماید.
چنانچه هر یک از عوامل سه گانه فوق وجود نداشته باشد یا از اثربخشی لازم برخوردار نباشد، نگرانی از عواقب و خسارات بی کیفیتی وجود نخواهد داشت. در مقابل اگر تنبیهات و جریمه های قابل توجه، متناسب و معناداری برای برخورد با موارد بی کیفیتی، اعمال گردد در این صورت، نگرانی از اعمال این تنبیهات به عنوان عامل بازدارنده ای قوی، سبب اتخاذ تمهیدات لازم جهت دستیابی به کیفیت حسابرسی موردنظر می گردد.
وجود تقاضا از سوی سرمایه گذاران و سایر ذینفعان برای کیفیت حسابرسی و همچنین پاسخ خواهی آنان از حسابرسان، از عوامل مهم مؤثر بر کیفیت حسابرسی است. اما در شرایطی که چنین تقاضایی از سوی ذینفعان بصورت جدی و اثربخش وجود نداشته باشد، نقش نهادهای نظارتی در ارتقای سطح کیفیت حسابرسی بسیار پررنگتر خواهد شد. در این زمینه، وجود”نظام کنترل کیفیت اثربخش در حرفه” جهت پاسخ خواهی و نظارت اثربخش بر حرفه حسابرسی نقش بسزایی ایفا می کند .در این نظام کنترل کیفیت، گام اول، گزینش صحیح و تأیید صلاحیت حسابداران رسمی و شرکاءی مؤسسات حسابرسی برای ایفای نقش عظیمی که همان “اعتباربخشی” است، میباشد و اولین گام استقرار نظام کنترل کیفیت در این قسمت کلید میخورد. گام بعدی، نظارت برحسابداران رسمی و مؤسسات حسابرسی و کنترل کیفیت محتوایی و اثربخش خدمات آنان(در کنار رفع مشکلات و فراهم نمودن شرایط اجرای کامل استانداردها و ضوابط حرفه ای (است و در نهایت برخورد مؤثر با موارد تخلف و عدم رعایت مقررات، و اطلاع رسانی وضعیت کیفیت حسابرسی و نتایج کنترل کیفیت، تکمیل کننده این نظام کنترل کیفیت می باشد (مشایخی و همکاران،1392، ص122).
3.منشاء بیرونی التزام به کیفیت حسابرسی: اشتیاق دستیابی به مزایا و پاداشهای باکیفیتی
اشتیاق به دستیابی به مزایا و پاداشهای باکیفیتی نیز عامل انگیزشی است که محرک ایجاد شرایط لازم جهت افزایش کیفیت حسابرسی است. به عنوان مثال زمانی که متقاضی حسابرسی برای دریافت خدمات حسابرسی باکیفیت تر ارزش بالایی قائل شده و در زمان انتخاب حسابرس،” کیفیت حسابرسی “معیار انتخاب” باشد و برای حسابرسی با کیفیت نیز”حق الزحمه” متناسب و بالاتری پرداخت شود، در این حالت حسابرس انگیزه بیشتری خواهد داشت تا کار حسابرسی باکیفیت تری عرضه نماید. به علاوه، افزایش”شهرت و اعتبار” حسابرس نیز یکی از مهمترین مزایای باکیفیتی است و حسابرسان برای افزایش و حفظ اعتبار حرفه ای که به نوعی مهمترین سرمایه حسابرس است، اقدام به ارائه خدمات باکیفیت مینمایند. در این خصوص اعلام عمومی وضعیت کیفیت حسابرسی و معرفی حسابرسان با کیفیت بالای حسابرسی و حسابرسان باکیفیت پایین حسابرسی، از جهت تأثیر بااهمیتی که بر ایجاد و افزایش اعتبار مؤسسه یا نگرانی از کاهش اعتبار یا بی اعتبار شدن مؤسسه حسابرسی، خواهد داشت در انگیزههای بیرونی حسابرس اثرگذار خواهد بود و شدت تأثیر عوامل انگیزشی با منشاء بیرونی را افزایش خواهد داد.
دستیابی به کیفیت حسابرسی از منظر عرضه کننده خدمات حسابرسی، به ترتیب اولویت، مستلزم سه رکن اصلی” التزام به کیفیت حسابرسی”، “دانش و تجربۀ” شرکاءی فرایند و” برخورداری از امکانات” لازم جهت دستیابی به کیفیت حسابرسی است که تحقق کیفیت مستلزم وجود هر سه رکن است اما رکن اول از اهمیت بیشتری برخوردار می باشد؛ زیرا التزام به کیفیت بر سایر مولفه ها مانند روزآمد کردن دانش و تجربه و تامین امکانات لازم نیز تأثیرمیگذارد. همچنین در صورت وجود التزام بالا و دانش و تجربۀ کافی جهت تشخیص نیازمندیها، راهبردهای لازم جهت دستیابی به کیفیت حسابرسی اتخاذ خواهد شد و اولاً مؤسسه اقدام به جذب نیروهای کیفی با دانش و تجربۀ لازم خواهد نمود و ثانیاً کارهایی که بیش از حد توانایی، امکانات ونیروی انسانی مؤسسه باشد را نخواهد پذیرفت (مشایخی و همکاران،1392، ص122).
1-5) اهداف تحقیق
هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین کیفیت حسابرسی و ضریب واکنش سود میباشد.
به صورت جزیی و به عنوان هدف فرعی اول بررسی مفهوم و اندازهگیری کیفیت حسابرسی مورد توجه قرار میگیرد.
در مرحله بعد و به عنوان هدف فرعی دوم، بررسی مفهوم و اندازهگیری ضریب واکنش سود براساس مدل های موجود مورد توجه خواهد بود.
2-3-6) محصولات خدمات کیفیت حسابرسی
کیفیت حسابرسی مولد دو محصول موثر بر کیفیت صورت های مالی (یعنی اعتبار و کیفیت اطلاعات) میباشد.
الف) اعتبار اطلاعات
اعتبار اطلاعات به توانایی حسابرس برای تحت تاثیر قرار دادن موقعیت استفاده کنندگان از اطلاعات صورتهای مالی مربوط میشود. دی آنجلو کیفیت حسابرسی را با واژه اعتبار تعریف کرده است. او اظهار میدارد که ذینفعان میتوانند از اندازه موسسه حسابرسی به عنوان جانشین حسن شهرت حسابرس استفاده نمایند. وی استدلال می کند که اگر به کارگیری صاحبکار خاص در میان صاحبکاران حسابرسی خاص یکسان است، آنگاه حسابرسان بزرگتر که تعداد صاحبکاران بیشتری دارند، در راستای تلاش برای حفظ هر صاحبکار انگیزه کمی برای قصور در افشا تحریف کشف شده دارند. نظریه رایج میان بانکداران و پذیره نویسان این است که حسابرسان دارای نام تجاری بر اعتبار صورتهای مالی میافزایند. در مطالعات مرتبط با اولین عرضه عمومی سهام، اعتبار اطلاعات اغلب به عنوان توانایی حسابرس برای تحت تاثیر قراردادن ارزیابی قبلی عدم قطعیت ارزش موضوعات جدید تعریف شده است. فرض میشود حسابرسان دارای نام تجاری سطح اطمینان اطلاعاتی بیشتری در باب موضوعات جدید ارائه مینمایند. (حساس یگانه و قنبریان،1385،ص26).
ب) کیفیت اطلاعات
کیفیت اطلاعات در گرو این است که اطلاعات صورتهای مالی تا چه حد شرایط اقتصادی واقعی شرکت را منعکس میکند. صورت های مالی حسابرسی شده به وسیله حسابرسان مستقل، وسیله بسیار مناسبی در انتقال اطلاعات قابل اتکاست. حسابرس مستقل، شایسته ترین شخص برای اظهارنظر درباره درستی تهیه و ارائه گزارشهای مالی واحد اقتصادی است. شایستگی حسابرس برای این دلیل است که وی حسابرسی را طبق استاندارد حسابرسی انجام میدهد تا اطمینان یابد اقلام مندرج در صورتهای مالی مطابق با استانداردهای حسابداری تهیه شده است. بنابراین حسابرسی به ادعاهایی که توسط شخص دیگر در قالب صورت های مالی تهیه شده است، اعتبار میبخشد و بدین وسیله قابلیت اتکای اطلاعات به کار رفته در تصمیمات اقتصادی را افزایش میدهد (نیکخواه آزاد،1377،ص1).
برخی استدلالهای نظری که حسن شهرت حسابرس را به توانایی حسابرس ارتباط میدهند، مفاهیم کیفیت اطلاعات را در برمیگیرد. برای مثال بیتی[1] (1989) مدعی میشود که اطلاعات افشا شده در گزارشهای حسابداری حسابرسی شده توسط موسساتی که سرمایه گذاری بیشتری در سرمایه اعتباری انجام داده اند با فرض ثابت بودن سایر شرایط دقیق تر میباشد.
کریشنان[2] (2003) کیفیت اطلاعات را به صورت توانایی اطلاعات در پیش بینی سودآوری آینده تعریف میکند. یافتههای او بیانگر این است که ذخایر احتیاطی موسسات دارای نام تجاری(6 ابرموسسه حسابداری) در مقایسه با ذخایر احتیاطی گزارش شده صاحبکاران موسسات فاقد نام تجاری پیش بینی کننده بهتری از سودآوری آینده و جریانهای نقدی آینده است. مفهوم مطالعه کریشنان این است که همزمان رابطه بین اجزای کیفیت حسابرسی و محصولاتش (اعتبار اطلاعات و کیفیت اطلاعات) را آزمون میکند (حساس یگانه و قنبریان،1385،ص28). عرصه پژوهشی جدید در باب کیفیت حسابرسی، که با تصویب قوانین پس از فروپاشی شرکتهای بزرگ به وجود آمده است. روابط بین اندازه استقلال حسابرس، یعنی یکی از اجزای توانایی نظارت حسابرس، و تاثیر حسابرس بر مدیریت سود را بررسی مینماید. قانون گذاران پیرامون این موضوع که در صورت افشای اعمال غیر قانونی صاحبکار، حسابرس ممکن است با ریسک از دست دادن حق الزحمه خدمات غیر حسابرسی روبرو شود و بنابراین تمایل کمتری برای افشا اعمال غیرقانونی انجام شده در صورتهای مالی دارند، اظهار نگرانی نموده اند. بنابراین قانونگذاران استدلال میکند که استقلال حسابرس از طریق وابستگی حسابرس به خدمات غیرحسابرسی در معرض خطر قرار گرفته است (کینی و همکارانش،2002،ص189). همچنین ممکن است شرایط خدمات غیرحسابرسی به طور واقعی بتواند کیفیت حسابرسی را از طریق ضوابط، توانایی نظارت حسابرس افزایش دهد. علاوه بر این مطالعات سیمونیچ [3](1984)، حاکی از این است هنگامی که یک موسسه حسابرسی خدمات غیرحسابرسی را به حسابرسی شونده ارائه نماید، در این حالت ورود دانش به شرکت صاحبکار، میتواند مولد بهرهوری در حسابرسی باشد. موضوع ارائه خدمات غیرحسابرسی به صاحبکاران حسابرسی و اثرش برروی کیفیت حسابرسی میتواند با انجام پژوهشهای دیگر آشکار گردد.
[1]. Beatty
[2].Krishnan
[3].simunic
1-5) اهداف تحقیق
هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین کیفیت حسابرسی و ضریب واکنش سود میباشد.
به صورت جزیی و به عنوان هدف فرعی اول بررسی مفهوم و اندازهگیری کیفیت حسابرسی مورد توجه قرار میگیرد.
در مرحله بعد و به عنوان هدف فرعی دوم، بررسی مفهوم و اندازهگیری ضریب واکنش سود براساس مدل های موجود مورد توجه خواهد بود.
2-3-7) سنجش کیفیت حسابرسی
آنچه مسلم است این است که توافقی در معیار سنجش ساختارهای کیفیت حسابرسی وجود ندارد. دی آنجلو یک تعریف دو بعدی از کیفیت حسابرسی برای تنظیم استاندارد ارائه دارد. ابتدا، کشف هرگونه عدم اظهار و دوم، گزارش عدم اظهارموارد. کیفیت حسابرسی، تحت تاثیر عوامل زیادی قرار دارد. از سال 1981، در مطالعات حسابداری تلاش شد تا ابعاد چندگانه کیفیت حسابرسی را تعریف و اندازهگیری کند. دی آنجلو بیان داشت که شرکتهای بزرگتر، حسابرسی بهتری را اجرا میکنند زیرا آنها از شهرت بیشتری برخوردار هستند. همچنین، چون شرکتهای بزرگتر از منابع بیشتری برخوردار هستند، میتوانند کارکنان ماهرتر بیشتری را جذب کنند. سایرین، فرض کردند که حسابرسان، جذب حق الزحمه بیشتر میشوند زیرا ثروت بیشتر، هزینه ارباب رجوع را در دادخواهی کاهش میدهد. برخی فرض کردند که هیچ تفاوت واقعی در کیفیت حسابرسی وجود ندارد اما این تصور وجود دارد که چون شرکتهای بزرگ، مشهورهستند، شهرت بیشتری را بخاطر کیفیت بالاتر بدست میآورند. در مجموع، ترکیب شواهد نشان داد که میان اندازه شرکت حسابرس و کیفیت حسابرسی، رابطه وجود دارد. مشخص نیست که این تفاوت، واقعی است یا ادراکی. براساس گزارش دی آنجلو، در بسیاری از مطالعات از اندازه حسابرس برای تمایز سطوح کیفیت حسابرسی استفاده شد. در برخی از مطالعات از حق الزحمه حسابرسی به عنوان سنجش کیفی استفاده شده است. پالمروس دریافت که یک رابطه معنادار میان حق الزحمه حسابرسی و اندازه وجود دارد. کوپلی[1](1991) دریافت که استفاده از حق الزحمه حسابرسی به عنوان سنجش کیفیت حسابرسی، قدرت بیشتری در تشریح سطوح مختلف افشای هیات مدیره دارد. کولبرت و میوری[2](1998) براساس نتایج بررسی، کیفیت حسابرسی را اندازهگیری کردند. اسچوار[3]، کیفیت حسابرسی را با استفاده از پرسش-پیشنهاد از ارباب رجوع اندازهگیری کرد که میان پرسش از قیمت و پیشنهاد قیمت برای تسهیم در شرکت تفاوت وجود دارد. (2014، O.OKOLiel)
آنچه مشهود است این است که در تعریف کیفیت حسابرسی شاخص های زیادی وجود داردکه میتواند به طور بالقوه در ارزیابی آن مفید واقع شود. پیکائو(PCAOB) براساس تعریف خود از کیفیت حسابرسی ،شاخصهای کیفیت حسابرسی را در سه بخش جداگانه شامل ورودیها، فرایندها و پیامدهای حسابرسی تعریف و در هر بخش شاخصهای ریزتری به ترتیب 13،15و 12 شاخص گنجانده که در مجموع 40 شاخص را برای سنجش کیفیت حسابرسی معرفی می کند.( احمدی،1393 )
برخی از محققین وتدوین کنندگان مقررات، شاخصهای کیفیت حسابرسی را در دو سطح، شاخصهای در سطح موسسه و در سطح قرارداد حسابرسی طبقهبندی کرده اند.
شاخصهای در سطح قرارداد حسابرسی عبارتند از :
1.ساعتهای حسابرسی
2.ساعتهای آموزشی
3.تفویض اختیار و وظایف
4.حق الزحمه حسابرسی
5.مدت شراکت شریک حسابرسی
6.طراحی آزمونهای خاص متناسب با ریسک صاحبکار
7.بودجه بندی حسابرسی
شاخصهای در سطح موسسه حسابرسی عبارتند از:
1.اندازه موسسه حسابرسی
2.تخصص موسسه حسابرسی در صنعت
3.تغییر نیافتن موسسه حسابرسی
4.استقلال موسسه حسابرسی
5.برنامههای جبران خدمات موسسه حسابرسی
یکی از پیشنهادهای مطرحشده در خصوص انتخاب شاخصها، این است که بهجای تمرکز بر یک شاخص واحد از گزارشگری، مجموعهای از چند شاخص که ترکیب آنها تصویری چندبعدی از کیفیت حسابرسی ارائه میدهد، بهکار گرفته شود. اگرچه این راهکار، مشکل ناشی از نگرش به مفهومی پیچیده و کلی از دریچهای محدود را مورد توجه قرار میدهد، ولی از سویی دیگر مشکلات مربوط به فزونی مخارج بر منافع را بههمراه دارد. هزینههای ناشی از این راهکار از دو جنبه ایجاد میشود:
دیدگاه موسسههای حسابرسی: هرچه تعداد بیشتری شاخص گزارش شود، نگهداری سوابق پشتیبان هزینهبرترخواهدشد.
دیدگاه استفادهکنندگان : تجمیع چندین شاخص که منجر به نتیجهگیریهای
متفاوت خواهد شد، برای استفادهکنندگان بهصورت بالقوه مشکل تر و
پرهزینهتر است (رضاپور و اصلانی،1391،ص3).
2-3-7-1) سنجش کیفیت حسابرسی در ایران
به رغم الزامی شدن استاندارد کنترل کیفیت از ابتدای سال 1389، بیشتر موسسه های حسابرسی در ایران، واحدی مستقل به عنوان واحد کنترل کیفیت ایجاد نکرده اند و رویه عمومی آن است که مدیران موسسههای حسابرسی مسئول کیفیت کار گروههای حسابرسی هستند و در نهایت مدیران ارشدی که امضای دوم گزارش حسابرسی را بر عهده دارند، به عنوان شخص مستقل کیفیت نهایی کار حسابرسی را بررسی میکند. البته در موسسههای بزرگتر که نمونه بارز آن سازمان حسابرسی است، این رویه متفاوت است. در سازمان حسابرسی واحد کنترل کیفی حسابرسی بهصورت مستقل وجود دارد و کنترل کیفیت حسابرسی از طریق چکلیستهاو رویههای موجود دیگر انجام میگیرد.
دیوان محاسبات کشور بهعنوان یکی دیگر از مراجع بزرگ حسابرسی کشور نیز در دو حوزه کلی حسابرسی امور اقتصادی و زیربنایی و حسابرسی حوزه عمومی و اجتماعی فعالیت دارد. ارزیابی کیفیت حسابرسی در حوزه امور اقتصادی و زیربنایی، بنابر ماهیت آن قویتر صورت میپذیرد. در این حوزه کیفیت حسابرسی در سطح کل کشور، به تفکیک استانها و به تفکیک هیئتهای حسابرسی از طریق فهرست وارسی، مشابه آنچه در سازمان حسابرسی موجود است، بهوسیله اداره هماهنگی و نظارت حسابرسی انجام میپذیرد و همزمان با آن جلسههای کنترل کیفیت و نمرهدهی نیز بهطور منظم برگزار میشود. علاوه بر این، در حال حاضر مراحل آمادهسازی سامانه نظارت الکترونیکی (سنا) نیز جهت بالا بردن سطح کیفیت حسابرسی در دیوان محاسبات کشور در حال انجام است.
با وجود تلاشهایی که در راستای کنترل کیفی حسابرسیها صورت میپذیرد، همچنان فاصله با کیفیت مطلوب حسابرسی در ایران احساس میشود. بههمین دلیل مراجع استفادهکننده از خدمات موسسههای حسابرسی، خود در پی ایجاد واحدهای کنترل کیفی در موسسهها هستند یا مثل سازمان بورس و اوراق بهادار، خود این واحد را ایجاد کردهاند (رضاپور و اصلانی،1391،ص5).
یکی از مراجع ارزیابی کیفیت حسابرسی، جامعه حسابداران رسمی است. جامعه در دو حوزه کیفیت موسسههای حسابرسی و شاغلان انفرادی عضو جامعه به ارزیابی میپردازد. حوزه اول که با هدف ارزیابی سیستم کنترل کیفیت موسسهها میگردد، از طریق پرسشنامهای معیارهای اساسی سیستم کنترل کیفیت موسسهها را مورد سنجش قرار میدهد. حوزه دوم کنترل کیفیت کار است. اگرچه در این حوزه بهدلیل نبود تناسب ساختاری واحد کنترل کیفیت جامعه با تعداد موسسههای حسابرسی و شاغلان انفرادی عضو جامعه، متأسفانه کار چندانی انجام نشده است، ولی مقایسه امتیازهای حاصل از کنترل کارهای انجامشده با امتیازهای بهدستآمده از پرسشنامههای ارزیابی سیستم کنترل کیفیت موسسهها، حاکی از آن است که هیچگونه رابطه معنی داری بین این دو وجود ندارد. بهعبارت دیگر، نتایج پرسشنامههای ارزیابی سیستم کنترل کیفیت موسسهها، نشان میدهد که 89 درصد موسسههای حسابرسی ایران در وضعیت «خوب» و «خیلی خوب» قرار دارند، اما از نظر امتیاز کنترل کیفیت کار دارای وضعیت «متوسط» و «ضعیف» هستند. این امرحکایت از ان دارد که ارزیابی کنترل کیفیت موسسه های حسابرسی در ایران از طریق جامعه حسابداران، از توان اتکای لازم برخوردار نیست (نیکوکار،1390،ص64).
این امر موجب شده است که اینگونه نظارت ها بهوسیله نهادهای دیگری از جمله سازمان بورس و اوراق بهادار انجام شود. کمیته نظارت بر موسسههای حسابرسی معتمد بورس، بهمنظور حفاظت از منافع سهامداران، نظارت حرفهای خود را به گزارشهای حسابرسی متوجه کرده است؛ مبنی بر اینکه آیا صورتهای مالی تحریف بااهمیتی داشته که حسابرس نسبت به آن موضعگیری نکرده باشد؟ اگرچه این کمیته این کار را در موارد بااهمیت انجام داده است، اما حاصل کار بسیار عالی است و یافتههای بااهمیت علاوه بر اینکه به واحد کنترل کیفیت جامعه حسابداران رسمی و کمیته کیفیت سازمان حسابرسی جهت بررسی موضوع ارسال میگردد، به موسسهها نیزاطلاع داده میشود.علاوه بر جامعه حسابداران رسمی و سازمان بورس و اوراق بهادار، نظارتهایی نیز از سوی نهادهای دیگری از جمله بانک مرکزی و بیمه مرکزی در شرف اجراست (رضاپور و اصلانی،1391،ص6).
[1]. Copley
[2]. Colbert & Murray
[3]. Schauer
1-5) اهداف تحقیق
هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین کیفیت حسابرسی و ضریب واکنش سود میباشد.
به صورت جزیی و به عنوان هدف فرعی اول بررسی مفهوم و اندازهگیری کیفیت حسابرسی مورد توجه قرار میگیرد.
در مرحله بعد و به عنوان هدف فرعی دوم، بررسی مفهوم و اندازهگیری ضریب واکنش سود براساس مدل های موجود مورد توجه خواهد بود.