2-3-7) سنجش کیفیت حسابرسی
آنچه مسلم است این است که توافقی در معیار سنجش ساختارهای کیفیت حسابرسی وجود ندارد. دی آنجلو یک تعریف دو بعدی از کیفیت حسابرسی برای تنظیم استاندارد ارائه دارد. ابتدا، کشف هرگونه عدم اظهار و دوم، گزارش عدم اظهارموارد. کیفیت حسابرسی، تحت تاثیر عوامل زیادی قرار دارد. از سال 1981، در مطالعات حسابداری تلاش شد تا ابعاد چندگانه کیفیت حسابرسی را تعریف و اندازهگیری کند. دی آنجلو بیان داشت که شرکتهای بزرگتر، حسابرسی بهتری را اجرا میکنند زیرا آنها از شهرت بیشتری برخوردار هستند. همچنین، چون شرکتهای بزرگتر از منابع بیشتری برخوردار هستند، میتوانند کارکنان ماهرتر بیشتری را جذب کنند. سایرین، فرض کردند که حسابرسان، جذب حق الزحمه بیشتر میشوند زیرا ثروت بیشتر، هزینه ارباب رجوع را در دادخواهی کاهش میدهد. برخی فرض کردند که هیچ تفاوت واقعی در کیفیت حسابرسی وجود ندارد اما این تصور وجود دارد که چون شرکتهای بزرگ، مشهورهستند، شهرت بیشتری را بخاطر کیفیت بالاتر بدست میآورند. در مجموع، ترکیب شواهد نشان داد که میان اندازه شرکت حسابرس و کیفیت حسابرسی، رابطه وجود دارد. مشخص نیست که این تفاوت، واقعی است یا ادراکی. براساس گزارش دی آنجلو، در بسیاری از مطالعات از اندازه حسابرس برای تمایز سطوح کیفیت حسابرسی استفاده شد. در برخی از مطالعات از حق الزحمه حسابرسی به عنوان سنجش کیفی استفاده شده است. پالمروس دریافت که یک رابطه معنادار میان حق الزحمه حسابرسی و اندازه وجود دارد. کوپلی[1](1991) دریافت که استفاده از حق الزحمه حسابرسی به عنوان سنجش کیفیت حسابرسی، قدرت بیشتری در تشریح سطوح مختلف افشای هیات مدیره دارد. کولبرت و میوری[2](1998) براساس نتایج بررسی، کیفیت حسابرسی را اندازهگیری کردند. اسچوار[3]، کیفیت حسابرسی را با استفاده از پرسش-پیشنهاد از ارباب رجوع اندازهگیری کرد که میان پرسش از قیمت و پیشنهاد قیمت برای تسهیم در شرکت تفاوت وجود دارد. (2014، O.OKOLiel)
آنچه مشهود است این است که در تعریف کیفیت حسابرسی شاخص های زیادی وجود داردکه میتواند به طور بالقوه در ارزیابی آن مفید واقع شود. پیکائو(PCAOB) براساس تعریف خود از کیفیت حسابرسی ،شاخصهای کیفیت حسابرسی را در سه بخش جداگانه شامل ورودیها، فرایندها و پیامدهای حسابرسی تعریف و در هر بخش شاخصهای ریزتری به ترتیب 13،15و 12 شاخص گنجانده که در مجموع 40 شاخص را برای سنجش کیفیت حسابرسی معرفی می کند.( احمدی،1393 )
برخی از محققین وتدوین کنندگان مقررات، شاخصهای کیفیت حسابرسی را در دو سطح، شاخصهای در سطح موسسه و در سطح قرارداد حسابرسی طبقهبندی کرده اند.
شاخصهای در سطح قرارداد حسابرسی عبارتند از :
1.ساعتهای حسابرسی
2.ساعتهای آموزشی
3.تفویض اختیار و وظایف
4.حق الزحمه حسابرسی
5.مدت شراکت شریک حسابرسی
6.طراحی آزمونهای خاص متناسب با ریسک صاحبکار
7.بودجه بندی حسابرسی
شاخصهای در سطح موسسه حسابرسی عبارتند از:
1.اندازه موسسه حسابرسی
2.تخصص موسسه حسابرسی در صنعت
3.تغییر نیافتن موسسه حسابرسی
4.استقلال موسسه حسابرسی
5.برنامههای جبران خدمات موسسه حسابرسی
یکی از پیشنهادهای مطرحشده در خصوص انتخاب شاخصها، این است که بهجای تمرکز بر یک شاخص واحد از گزارشگری، مجموعهای از چند شاخص که ترکیب آنها تصویری چندبعدی از کیفیت حسابرسی ارائه میدهد، بهکار گرفته شود. اگرچه این راهکار، مشکل ناشی از نگرش به مفهومی پیچیده و کلی از دریچهای محدود را مورد توجه قرار میدهد، ولی از سویی دیگر مشکلات مربوط به فزونی مخارج بر منافع را بههمراه دارد. هزینههای ناشی از این راهکار از دو جنبه ایجاد میشود:
دیدگاه موسسههای حسابرسی: هرچه تعداد بیشتری شاخص گزارش شود، نگهداری سوابق پشتیبان هزینهبرترخواهدشد.
دیدگاه استفادهکنندگان : تجمیع چندین شاخص که منجر به نتیجهگیریهای
متفاوت خواهد شد، برای استفادهکنندگان بهصورت بالقوه مشکل تر و
پرهزینهتر است (رضاپور و اصلانی،1391،ص3).
2-3-7-1) سنجش کیفیت حسابرسی در ایران
به رغم الزامی شدن استاندارد کنترل کیفیت از ابتدای سال 1389، بیشتر موسسه های حسابرسی در ایران، واحدی مستقل به عنوان واحد کنترل کیفیت ایجاد نکرده اند و رویه عمومی آن است که مدیران موسسههای حسابرسی مسئول کیفیت کار گروههای حسابرسی هستند و در نهایت مدیران ارشدی که امضای دوم گزارش حسابرسی را بر عهده دارند، به عنوان شخص مستقل کیفیت نهایی کار حسابرسی را بررسی میکند. البته در موسسههای بزرگتر که نمونه بارز آن سازمان حسابرسی است، این رویه متفاوت است. در سازمان حسابرسی واحد کنترل کیفی حسابرسی بهصورت مستقل وجود دارد و کنترل کیفیت حسابرسی از طریق چکلیستهاو رویههای موجود دیگر انجام میگیرد.
دیوان محاسبات کشور بهعنوان یکی دیگر از مراجع بزرگ حسابرسی کشور نیز در دو حوزه کلی حسابرسی امور اقتصادی و زیربنایی و حسابرسی حوزه عمومی و اجتماعی فعالیت دارد. ارزیابی کیفیت حسابرسی در حوزه امور اقتصادی و زیربنایی، بنابر ماهیت آن قویتر صورت میپذیرد. در این حوزه کیفیت حسابرسی در سطح کل کشور، به تفکیک استانها و به تفکیک هیئتهای حسابرسی از طریق فهرست وارسی، مشابه آنچه در سازمان حسابرسی موجود است، بهوسیله اداره هماهنگی و نظارت حسابرسی انجام میپذیرد و همزمان با آن جلسههای کنترل کیفیت و نمرهدهی نیز بهطور منظم برگزار میشود. علاوه بر این، در حال حاضر مراحل آمادهسازی سامانه نظارت الکترونیکی (سنا) نیز جهت بالا بردن سطح کیفیت حسابرسی در دیوان محاسبات کشور در حال انجام است.
با وجود تلاشهایی که در راستای کنترل کیفی حسابرسیها صورت میپذیرد، همچنان فاصله با کیفیت مطلوب حسابرسی در ایران احساس میشود. بههمین دلیل مراجع استفادهکننده از خدمات موسسههای حسابرسی، خود در پی ایجاد واحدهای کنترل کیفی در موسسهها هستند یا مثل سازمان بورس و اوراق بهادار، خود این واحد را ایجاد کردهاند (رضاپور و اصلانی،1391،ص5).
یکی از مراجع ارزیابی کیفیت حسابرسی، جامعه حسابداران رسمی است. جامعه در دو حوزه کیفیت موسسههای حسابرسی و شاغلان انفرادی عضو جامعه به ارزیابی میپردازد. حوزه اول که با هدف ارزیابی سیستم کنترل کیفیت موسسهها میگردد، از طریق پرسشنامهای معیارهای اساسی سیستم کنترل کیفیت موسسهها را مورد سنجش قرار میدهد. حوزه دوم کنترل کیفیت کار است. اگرچه در این حوزه بهدلیل نبود تناسب ساختاری واحد کنترل کیفیت جامعه با تعداد موسسههای حسابرسی و شاغلان انفرادی عضو جامعه، متأسفانه کار چندانی انجام نشده است، ولی مقایسه امتیازهای حاصل از کنترل کارهای انجامشده با امتیازهای بهدستآمده از پرسشنامههای ارزیابی سیستم کنترل کیفیت موسسهها، حاکی از آن است که هیچگونه رابطه معنی داری بین این دو وجود ندارد. بهعبارت دیگر، نتایج پرسشنامههای ارزیابی سیستم کنترل کیفیت موسسهها، نشان میدهد که 89 درصد موسسههای حسابرسی ایران در وضعیت «خوب» و «خیلی خوب» قرار دارند، اما از نظر امتیاز کنترل کیفیت کار دارای وضعیت «متوسط» و «ضعیف» هستند. این امرحکایت از ان دارد که ارزیابی کنترل کیفیت موسسه های حسابرسی در ایران از طریق جامعه حسابداران، از توان اتکای لازم برخوردار نیست (نیکوکار،1390،ص64).
این امر موجب شده است که اینگونه نظارت ها بهوسیله نهادهای دیگری از جمله سازمان بورس و اوراق بهادار انجام شود. کمیته نظارت بر موسسههای حسابرسی معتمد بورس، بهمنظور حفاظت از منافع سهامداران، نظارت حرفهای خود را به گزارشهای حسابرسی متوجه کرده است؛ مبنی بر اینکه آیا صورتهای مالی تحریف بااهمیتی داشته که حسابرس نسبت به آن موضعگیری نکرده باشد؟ اگرچه این کمیته این کار را در موارد بااهمیت انجام داده است، اما حاصل کار بسیار عالی است و یافتههای بااهمیت علاوه بر اینکه به واحد کنترل کیفیت جامعه حسابداران رسمی و کمیته کیفیت سازمان حسابرسی جهت بررسی موضوع ارسال میگردد، به موسسهها نیزاطلاع داده میشود.علاوه بر جامعه حسابداران رسمی و سازمان بورس و اوراق بهادار، نظارتهایی نیز از سوی نهادهای دیگری از جمله بانک مرکزی و بیمه مرکزی در شرف اجراست (رضاپور و اصلانی،1391،ص6).
[1]. Copley
[2]. Colbert & Murray
[3]. Schauer
1-5) اهداف تحقیق
هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین کیفیت حسابرسی و ضریب واکنش سود میباشد.
به صورت جزیی و به عنوان هدف فرعی اول بررسی مفهوم و اندازهگیری کیفیت حسابرسی مورد توجه قرار میگیرد.
در مرحله بعد و به عنوان هدف فرعی دوم، بررسی مفهوم و اندازهگیری ضریب واکنش سود براساس مدل های موجود مورد توجه خواهد بود.